Chronisch slaaptekort

We weten allemaal dat slaap belangrijk is. En toch doen we er alles aan om het te negeren. We doom-scrollen erop los, we Netflixen alsof ons leven er vanaf hangt, en ga zo maar door en voor we het weten is het half twee ’s nachts. Maar hé – morgen gewoon wat extra koffie, toch? Dat werkt prima. Eén dag. Misschien twee. Daarna verandert je brein langzaam in iets wat meer weg heeft van koude tostie dan van een goed functionerend orgaan.

In een eerdere blog hadden we het al over de invloed van je mobiel vlak voor het slapengaan – dat blauwe licht, dat eindeloze scrollen, die dopamine-shotjes die je hersenen wakker houden. Maar zelfs als je dat al hebt afgeleerd (hulde!), dan is het nog maar het begin. Want slecht slapen, structureel slecht slapen, doet veel meer met je dan wallen en een kort lontje. Het ondermijnt letterlijk alles: je energie, je concentratie, je humeur, je gezondheid én je vermogen om helder te denken.

De schade van te weinig slaap

Slaaptekort is een beetje als een langzaam leeglopende band. In het begin nauwelijks merkbaar, maar als je er niets aan doet, rijd je op een gegeven moment op je velg. En je hersenen? Die zijn die velg. Langdurig slecht slapen zorgt voor:

• Minder focus en geheugenproblemen. Je hersenen hebben slaap nodig om informatie te verwerken en op te slaan. Zonder slaap wordt leren een soort “raad het antwoord”-spelletje.
• Een slechter humeur. Vermoeidheid maakt je emotioneler, prikkelbaarder en — eerlijk is eerlijk — gewoon niet zo leuk gezelschap.
• Verzwakt immuunsysteem. Je lichaam herstelt ’s nachts. Zonder slaap herstel je niet goed, en dat merk je als je weer eens de enige bent met een snotneus in juli.
• Toename van stress en angst. Slaap reguleert je stresshormonen. Minder slaap betekent meer cortisol. Meer cortisol betekent… ja, meer stress.
• Grote kans op gewichtstoename. Je lichaam maakt meer ghreline aan (het ‘hongerhormoon’) en minder leptine (het ‘verzadigingshormoon’). Resultaat: snackdrang level 9000.

En dat is nog maar het begin. Langdurig slaaptekort verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2, depressie en zelfs Alzheimer.

De ironie van de moderne slaapsaboteur

Het wrange is: we weten dit allemaal. Iedereen weet dat slaap belangrijk is. Maar op de een of andere manier vinden we het vaak nog stoer ook te zeggen dat we weinig slapen. “Ach, ik red me wel met vijf uurtjes.”
Gefeliciteerd – je redt het inderdaad, op pure wilskracht, adrenaline en cafeïne. Maar presteren? Helder nadenken? Geduldig zijn? Vergeet het maar. Je lichaam draait in noodmodus en je brein staat op spaarstand.

We leven in een maatschappij die productiviteit verheerlijkt, maar rust ziet als luiheid. Slapen is iets wat we “later wel doen”, alsof het optioneel is. Maar slaap is geen luxe. Het is letterlijk onderhoud. Je hersenen draaien ’s nachts de schoonmaakdienst. Afvalstoffen worden afgevoerd, herinneringen worden geordend, emoties verwerkt. Wie slecht slaapt, laat die schoonmaak dus overslaan – en wordt wakker in mentale rommel.

En dan die smoesjes…

Laten we eerlijk zijn: de meeste mensen slapen niet slecht omdat ze het niet kunnen, maar omdat ze het niet willen. “Ik heb geen tijd.”, “Ik ben gewoon een avondmens.”, “Slapen is zonde van m’n dag.” en ga zo maar door. Dat zijn geen vaste gegevens of echte feiten. Dat zijn smoesjes. Je hebt tijd, maar je kiest hem anders. En dat mag, zolang je ook de rekening betaalt: vermoeidheid, stress en een brein dat werkt op de helft van zijn vermogen.

Je zou kunnen zeggen dat slaap de goedkoopste vorm van zelfzorg is – en de meest genegeerde. We investeren in supplementen, sportscholen, zelfhulpboeken en mindfulness-apps, maar iets simpels als “op tijd naar bed” voelt ineens als een onmogelijke opgave.

De realiteit is dat je beter kunt

Slecht slapen is geen karaktereigenschap. Het is gedrag. En gedrag kun je veranderen. Begin klein:

• Schakel schermen een uur voor bedtijd uit. (Ja, ook dat ene filmpje.)
• Creëer een vast ritueel. Je hersenen houden van voorspelbaarheid.
• Houd een vaste slaaptijd aan. Ook in het weekend, hoe pijnlijk dat ook klinkt.
• Zorg voor een donkere, koele slaapkamer. En laat je telefoon buiten de deur. Letterlijk.

Het zijn simpele stappen, maar ze maken een wereld van verschil.

En mocht je nu denken: “Ja, maar bij mij werkt dat allemaal niet, ik ben gewoon zo’n slechte slaper…”
Dan heb ik nieuws: dat is precies wat iemand zegt die zijn eigen smoes is gaan geloven.

Slaap is geen bijzaak. Het is de basis van je mentale en fysieke gezondheid. Dus de volgende keer dat je zegt “ik moet echt beter slapen”, doe het dan ook. Je brein zal je dankbaar zijn — en je koffieconsumptie zal eindelijk weer normaal worden.